Studiując historię Kiszyniowa i Mołdawii, łatwo znaleźć bezpośrednie i pośrednie dowody na to, że wśród mieszkańców Besarabii znajdowali się Polacy, którzy odegrali niemałą rolę w życiu miasta. Nowe badania archiwalnych dokumentów dostarczają nam nieznanych dotąd imion, adresów i dat.
Takim odkryciem stał się skromny dom przy ul. Lazo 8. Kiedyś była to ulica Niemiecka, a później Inzowa – stanowiąca wówczas przedmieście Kiszyniowa. W latach 1850–1870 władze rozwijającego się miasta miały ważne zadanie – planowe rozszerzanie jego granic. Działki w tej okolicy były sprzedawane przez miasto pod zabudowę. W latach 60. XIX wieku nabywcą domu z działką ziemi na rogu ulic Niemieckiej (obecnie ul. Łazo) i Leowskiej (obecnie ul. Șciuseva) został radca dworu (według stopni wojskowych – podpułkownik) Michał Iwanowicz Gudewicz. Sama jego nazwisko wskazuje na prawdopodobne polskie pochodzenie Michała Iwanowicza, urodzonego w 1813 roku. Duża rodzina radcy dworu mieszkała w tym domu prawie do końca XIX wieku.
Pod koniec lat 70. XIX wieku rodzina Gudevichów nabyła sąsiedni dom z działką przy ul. Leowskiej. Obecnie jest to budynek przy ul. Șciuseva 107. W latach XX wieku budynek ten wynajmował Honorowy Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej https://polishwomen.md/konsulat-polski-w-kiszyniowie-1920-1923-r/
W latach 90. XIX wieku działki z domami przeszły w spadku na własność Aleksandra Michajłowicza Gudewicza, jednego z synów Michała Gudewicza. W latach 1894–1895 Aleksander Gudewicz wybudował kolejny dom – przy ul. Niemieckiej (przemianowanej później na ul. Inzowa w 1914 roku, obecnie ul. Łazo). Numeracja budynku – nr 8 – zachowała się do dziś. Rodzina Gudewiczów nie mieszkała w tym domu, a od początku wykorzystywała go jako nieruchomość dochodową. Pierwszym lokatorem był podpułkownik Motornyj – dokument potwierdzający jego zamieszkanie pod tym adresem datowany jest na grudzień 1895 roku.
Na początku XX wieku w domu przy ul. Inzowa 8 mieszkała Bronisława Władimirowna Łempicka – wdowa po urzędniku służby celnej, radcy stanu i Polaku z pochodzenia, Konradzie Julianowiczu Łempickim. Fakt ten potwierdzają dokumenty datowane na styczeń 1917 roku.
W tych dokumentach, w tym w spisach właścicieli domów i najemców, znajduje się zapis, że dom przy ul. Inzowa 8 był wynajmowany wdowie Łempickiej za 360 rubli rocznie. Dokładny okres jej zamieszkania nie jest znany.
Odnalezione dokumenty świadczą również, że w Besarabii mieszkali inni Łempicki – być może krewni: tytularny radca Lew Nikodymowicz Łempicki, który służył w izmaelskiej służbie celnej, oraz Michał Lwowicz Łempicki, pracownik zarządu miejskiego w Izmaile.
Polacy, dzięki swojemu wysokiemu poziomowi wykształcenia, profesjonalizmowi i aktywnej postawie obywatelskiej, odegrali ważną rolę w rozwoju Besarabii. Historia jednego domu pozwala nam zrozumieć wagę ich wkładu w zagospodarowanie i rozwój dynamicznie rosnącego miasta.
Wszystkie imiona, nazwiska, daty i wydarzenia zostały podane na podstawie danych zawartych w zachowanych do naszych czasów i dokładnie przebadanych dokumentach.
Na podstawie materiałów przekazanych przez Aleksandra Pawłowa, przewodnika i lokalnego historyka.